नमस्कार
आज आपण मागच्या ब्लॉग मध्ये सेंद्रिय गांडुळ खत याविषयी बिझनेसची माहिती बघितलं पण आज आपण गांडुळ चा वर्मी वॉश याबद्दल माहिती बघणार आहे. ते कसं तयार करायचं संपूर्ण माहिती बघणार आहे.वर्मी वॉश हे गांडुळांच्या साहाय्याने तयार होणारे द्रव स्वरूपातील जैविक खत आहे.
🪱 गांडूळ खत (Vermicompost) व्यवसाय – A to Z माहिती.
📌वर्मी वॉश म्हणजे काय ?
गांडुळ खताच्या बेडमधून (Vermicompost bed) निघणारा द्रव अर्क म्हणजे वर्मी वॉश.
-
गांडुळ बेडमधून गाळून आलेले पाणी आहे, ज्यात पोषकद्रव्ये, एंझाईम्स आणि सूक्ष्मजीव असतात.
-
हे सेंद्रिय वनस्पती टॉनिक, पानांवर फवारणीसाठी खत, तसेच नैसर्गिक कीटकनाशक म्हणून वापरले जाते.
🎯उपयोग व मागणी
- सेंद्रिय शेती व घरगुती बागकाम करणाऱ्यांकडून याला चांगली मागणी आहे.
- वाढती मागणी कारण लोक सेंद्रिय उत्पादनांकडे वळत आहेत.
- वापर करणारे:
- सेंद्रिय शेतकरी
- फुलशेती व नर्सरी व्यवसाय
- टेरेस गार्डनर्स
- बागायती विभाग / शासकीय प्रकल्प
🔍उत्पादनासाठी लागणारी सोय
वर्मी वॉश उत्पादनासाठी गांडुळ खत युनिटसोबतच हे चालवता येते.
कार्यक्रम व्यवस्थापन व्यवसाय /Event Management Business
🧑🌾मूलभूत गरज
जागा: २००–५०० चौ. फूट
-
पाण्याचा स्रोत (क्लोरीन नसलेले पाणी चांगले)
-
वर्मी बेड (Eisenia fetida किंवा लाल गांडुळे उत्तम)
-
निचरा व्यवस्था (Drainage)
-
संकलन टाकी/ड्रम नळासह
🧪वर्मी वॉश तयार करण्याची प्रक्रिया
🪱 वर्मी बेड तयार करणे.
-
बेडचा आकार: ६ × ३ × २ फूट (लां × रु × उ) – सिमेंट टाकी किंवा एचडीपीई बेड.
-
थर:
- खालचा थर: जाड वाळू + खडी (३–४ से.मी.)
- मधला थर: अर्धवट कुजलेले शेणखत + पीक अवशेष (८–१० इंच)
- वरचा थर: तयार गांडुळ खत व गांडुळे
🧪वॉश संकलन व्यवस्था
-
टाकीच्या तळाशी पीव्हीसी पाईप/नळ बसवा.
-
पाण्याचे हळूहळू टपकणारे यंत्र तयार करा:
- वरती छिद्र असलेली मडकं/भांडे ठेवा व त्यात ताजे शेणसरी (slurry) टाका.
- किंवा दररोज थोडे पाणी शिंपडा.
🧪अर्क काढण्याची पद्धत
- दर २–३ दिवसांनी ५–१० लिटर पाणी बेडवर टाका.
- पाणी बेडमधून जाऊन पोषकद्रव्ये, एंझाईम्स, नायट्रोजन, पोटॅशियम, फॉस्फरस, सूक्ष्मजीव व गांडुळांचे स्राव घेऊन खाली साठते.
- नळातून तपकिरी द्रव स्वच्छ भांड्यात घ्या.
- कपड्याने गाळा.
- गडद रंगाच्या प्लास्टिक बाटल्या/कॅन मध्ये साठवा.
✅ उत्पादन
- १ बेडमधून आठवड्याला २–३ लिटर वर्मी वॉश मिळतो.
वापरताना १:१० प्रमाणात पाण्यात विरघळून फवारणी करावी.
💰व्यवसाय व खर्च
- सिमेंट टाकी / एचडीपीई बेड ५,०००–८,०००
- गांडुळे (१०–१५ किलो) १,५००–२,०००
- पाणी टपक व्यवस्था / ड्रम १,०००–१,५००
- साधनसामग्री व भांडी १,०००
- एकूण ८,५००–१२,५००
🏷️विक्री किंमत
किरकोळ: ₹८०–१५० प्रति लिटर
-
घाऊक: ₹५०–८० प्रति लिटर
🏆महिन्याचे उत्पन्न उदाहरण
-
१० लिटर/आठवडा उत्पादन
महिन्याला: ४० लिटर
-
विक्री दर: ₹१०० प्रति लिटर
-
उत्पन्न: ₹४,०००/महिना (फक्त वर्मी वॉशमधून)
(त्याशिवाय वर्मी कंपोस्ट विक्रीतून वेगळे उत्पन्न)
🧠 गुणवत्तेसाठी टिप्स
फक्त सेंद्रिय खाद्य (रासायनिक नसलेले) वापरा.
-
pH ~ ६.५–७.५ ठेवा.
-
थंड, सावलीत साठवा टिकाऊपणा ६ महिने.
🛒 मार्केटिंग युक्ती
- सेंद्रिय उत्पादन दुकाने, नर्सरी, शेतकरी बाजार येथे विक्री.
- स्थानिक शेतकऱ्यांशी करार.
- बागकाम गटांना मोफत नमुने द्या.
- लेबलवर:
- ब्रँड नाव व लोगो
- घटक व वापर सूचना
- “१००% सेंद्रिय” अशी नोंद
📢बोनस कल्पना
वर्मी वॉश + वर्मी कंपोस्ट कॉम्बो पॅक विक्री.
-
शहरी बागकामासाठी होम डिलिव्हरी सबस्क्रिप्शन सेवा.
-
प्रशिक्षण कार्यशाळा उत्पन्न + प्रसिद्धी.
🎯निष्कर्ष
वर्मी वॉश हे गांडुळांच्या साहाय्याने तयार होणारे द्रव स्वरूपातील जैविक खत असून, ते पिकांच्या वाढीसाठी आणि रोगप्रतिबंधासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. यात असलेले सूक्ष्म पोषकद्रव्ये, हार्मोन्स आणि सूक्ष्मजीव पिकांची निरोगी वाढ घडवतात. रासायनिक खतांच्या तुलनेत हे पर्यावरणपूरक, मातीसाठी हितकारक आणि शाश्वत शेतीसाठी योग्य पर्याय आहे.
डिटर्जंट आणि वॉशिंग पावडरचा व्यवसाय /Detergent and washing powder business
